Luisteren, aansluiten en écht nieuwsgierig zijn - dát maakt het verschil
Een mooi gesprek met een meisje met autisme
Ik, Yvonne, deed vanuit het Autisme Steunpunt een consultatie in groep 6 voor een meisje van 9 jaar. Een van de onderdelen bij een consultatie is een gesprek met de leerling.
Vooraf gaf school aan dat het gesprek met de leerling mogelijk moeizaam zou verlopen, omdat zij vaak gesloten is en gesprekken haar veel energie kosten. Dus bereidde ik het gesprek goed voor, gaven we haar schakeltijden en bracht ik structuur aan.
Keuzes
Het meisje mocht zelf een fijne stoel kiezen. Ze koos enthousiast voor de ‘juffenstoel’. Om de spanning iets te breken, grapte ik dat het wel leek alsof we twee directeuren waren in onze luxe stoelen. Toen ik haar vroeg welke leuke regel zij zou invoeren als ze de directeur was, vond ze het lastig om direct te antwoorden. Door haar eerst mijn voorbeeld te geven, ontstond er helderheid en veiligheid. Daarna kon zij zelf vertellen: “Dat je voortaan op het schoolplein mag fietsen, ook tijdens schooltijd!”
Door kleine keuzes te bieden, ‘wil jij beginnen of zal ik beginnen?’, creëerde ik ruimte voor autonomie én de mogelijkheid om even ‘af te kijken’ wat de bedoeling is. Ze zei letterlijk: “Ah, nu weet ik wat je bedoelt.” En van daaruit deelde ze ontzettend veel.
Aansluiten bij interesses
Ze vertelde over haar hobby’s, haar speciale interesse (poezen) en over haar familie. Toen ze sprak over haar poes, begonnen haar ogen te stralen. Ze nam me mee in alle details waar zij en haar poes blij van worden. Het was duidelijk fijn voor haar dat ik aansloot bij haar interesse. Natuurlijk moest ik een beetje kaderen, anders had ze wel uren door kunnen gaan.
De manier van waarnemen en denken
Ik stelde vragen over hoe ze zaken ervaart en waarneemt. Haar antwoorden gaven mij inzicht in haar manier van denken. Zo vertelde ze hoe zij eerst losse details ziet voordat het geheel zichtbaar wordt: “Ik zag eerst mama’s broek, toen haar jas en toen haar hoofd… en toen wist ik: ja, dat is mama.”
In de ‘gesprekshulp voor op school’ zag ik hetzelfde terug: langere of complexe vragen zorgden voor verlies van overzicht. Door vragen op te knippen en korter te formuleren kwam er rust en helderheid in het gesprek. Voorbeelden van haar waarneming die aansluiten bij het huidige verklaringsmodel rondom centrale coherentie. Daarnaast bespraken we haar executieve functies. Ze gaf aan dat veranderingen voor haar een uitdaging zijn: na een weekend of vakantie heeft ze tijd nodig om weer te wennen. Een invalkracht kan haar de hele dag alert en gespannen maken: “Dan moet ik opletten of alles nog wel gaat zoals we het altijd doen.”
Prikkelverwerking
Ook deelde ze openhartig over haar autisme en prikkelgevoeligheid. Ze kon heel helder benoemen welke prikkels lastig zijn: drukte in de klas, stemmen door elkaar tijdens het samenwerken én vooral te veel informatie tegelijk. “Mijn hoofd moet alles stap voor stap afwerken. Als ik bezig ben met vraag 1 te beantwoorden in mijn hoofd en iemand stelt me dan een volgende vraag, moet ik óók die vraag weer onthouden en vind ik nooit het antwoord op vraag 1.”
Luisteren vanuit oprechte nieuwsgierigheid
Dit gesprek heeft me heel veel informatie gegeven over deze leerling en hoe zij de wereld ervaart. Ik ben iedere keer opnieuw dankbaar voor de openheid van de leerlingen die ik spreek. De voorbeelden, woorden en ervaringen neem ik mee in de gesprekken met school en ouders, zodat we samen kunnen zoeken naar wat deze leerling écht nodig heeft. Om zo aan te kunnen sluiten bij de onderwijsbehoeften van deze leerling. Het is telkens weer een reminder.
Luisteren, signaleren en oprechte nieuwsgierigheid naar wat er achter gedrag zit, zijn de basis van passend onderwijs.